Pierwsze biblioteki gminne w powiecie suwalskim zaczęły powstawać dopiero w połowie lat trzydziestych, najpierw w Filipowie i Jeleniewie, a w roku 1935/36 m.in. w gminie Bakałarzewo. Były to biblioteki małe, mieściły się w budynkach urzędu gminy, a prowadzili je miejscowi urzędnicy, jednak brak dokładnych danych na ten temat. Z całą pewnością można stwierdzić, że bakałarzewska biblioteka od początku swojego istnienia przeżywała różne okresy i kilkakrotnie zmieniała swoją siedzibę.
Od 1954 r. teren Bakałarzewa podzielono na 4 Gromadzkie Rady Narodowe w: Bakałarzewie, Chmielówce Starej, Kamionce Nowej i Karasiewie, dlatego też aż do 1 stycznia 1973 r. kiedy to zniesiono Gromadzkie Rady Narodowe, biblioteka w Bakałarzewie oraz biblioteki powstające w pozostałych gromadach nosiły nazwę Biblioteka Gromadzka. Świadczą o tym również pieczątki w starszych wydaniach książek znajdujących się na stanie księgozbioru biblioteki.
Za rok założenia pierwszej publicznej biblioteki w Bakałarzewie należy uznać z całą pewnością rok 1957. Datę jej powstania ustalono na podstawie księgi inwentarzowej i oświadczeń pracowników. Wówczas dokonano pierwszych zapisków w księgach inwentarzowych. Księgozbiór przejęto z ówczesnej gminy Bakałarzewa - z Wólki, dlatego biblioteka miała na stanie określony majątek ujęty w księdze. 10 stycznia 1949 r. została wpisana do księgi inwentarzowej pierwsza książka, a początkowy księgozbiór liczył 3860 pozycji. Budowanie księgozbioru gminnej biblioteki przebiegało bardzo powoli.
W latach 1957-1973 biblioteka znajdowała się w lokalach dzierżawionych. Początkowo na ten cel przeznaczono ciasne pomieszczenia domu prywatnego Państwa Szpakowskich. Powierzchnia lokalu wynosiła 20 m. Wyposażenie stanowiły dwie szafy, stolik, dwa krzesła oraz wysoka lada, zza której wypożyczane były książki. Pierwszym kierownikiem nowej placówki była Agata Kowalewska, która pracując z zamiłowaniem do książek i poświęceniem, potrafiła w tych trudnych powojennych czasach stworzyć bibliotekę z prawdziwego zdarzenia. Jej znajomość literatury i miły stosunek do ludzi sprawiały, że placówka stawała się coraz popularniejsza. Przez lata rozrastał się księgozbiór, przybywało sprzętów bibliotecznych, przybywało czytelników. Prawdopodobnie ok. 1968 r. księgozbiór przeniesiono do drewnianego domu Państwa Kędyś. Stanowisko bibliotekarki objęła Jadwiga Kazimierska.
W 1979 r. wykończono i oddano do użytku pomieszczenia przeznaczone pod bibliotekę. Zakupiono nowe regały na książki, przeniesiono cały inwentarz oraz otwarto czytelnię. Dyrektorem biblioteki została Teresa Budzińska.
Fot. 1. Budynek GOK-u w pierwotnej wersji. Źródło T. Naruszewicz, 2004
Dopiero w lipcu 1983 r. wybudowano i oddano do użytku cały budynek (biały, parterowy z wieżą). Znaczną część budynku zajęło bakałarzewskie centrum kultury gminnej, gdzie otwarto klub „Ruch”. Przygotowano również lokal do użytku straży pożarnej. Otwarcie połączono z uroczystą inauguracją roku kulturalno-wychowawczego na Suwalszczyźnie. Funkcję dyrektora Gminnego Ośrodka Kultury objął Wiesław Grzesiak.
Do 1982 r. gmina Bakałarzewo nie posiadała placówki kulturalnej z przystosowanym do tego calu lokalem użytkowym i zapleczem bibliotecznym. Infrastrukturę społeczną gminy stanowił Gminny Ośrodek Kultury, powołany jako jednostka administracyjna bez tzw. bazy materialnej, któremu podlegało 8 świetlic i klubów oraz biblioteka gminna z 2 filiami i 22 punktami bibliotecznymi porozrzucanymi po okolicznych wsiach
W 1990 r. nastąpiły kolejne zmiany organizacyjne. Biblioteka stała się częścią struktury Gminnego Ośrodka Kultury. Lata późniejsze to czas ubożenia biblioteki, spadek liczby kupowanych nowości wydawniczych, organizacji imprez kulturalnych, pogłębiają się braki w wyposażeniu. Różnorodne statystyki wskazują, że był to czas znacznej stagnacji oraz braku rozwoju placówki. Biblioteka ze swojego dotychczasowego lokalu została jednego dnia przeniesiona do dwóch małych, ciasnych i nieogrzewanych pokoików pod schodami (dzisiejsze pomieszczenia dla cateringu).
W ośrodku rozpoczęło działalność Gminne Ognisko Kultury, prowadzono karczmę, gospodę a miejsce po bibliotekę przeznaczono pod działalność dyskotek. Biblioteka została zepchnięta na dalszy plan, a nowe warunki lokalowe biblioteki, sprawiły że brakowało jakichkolwiek możliwości na pracę z dziećmi i czytelnikami. Książki z regałami zajmowały prawie całą powierzchnię lokalu, a czytelnicy i stali bywalcy nie mieli możliwości obcowania z książka na miejscu, pomimo iż była to placówka zaopatrzona w najnowsze książki z literatury niebeletrystycznej.
W 1995 r. biblioteka ponownie wyszła z kultura do ludzi. Dalsze lata pracy biblioteki były bardzo spokojne. Prowadzono zajęcia z dziećmi, lekcje biblioteczne, Rozwijała się współpraca z samorządami lokalnymi, głównie ze szkołą i z lokalnymi inwestorami. Wpływy i nowości do biblioteki pochodziły głównie z Urzędu Gminy. Biblioteka była również wspierana przez Ministerstwo Oświaty.
Dysponując środkami przyznanymi przez Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków, z Urzędu Marszałkowskiego w Białymstoku (marszałek Janusz Krzyżanowski) oraz ze środków gminnych w 2004 r. rozpoczęto proces całkowitej przebudowy budynku.
Fot. 2. Przebudowa budynku Biblioteki. Źródło: ze zbiorów Stanisława Sówki, 2005 r.
Od 2006 r. biblioteka i Gminny Ośrodek Kultury przeniosły się do całkowicie odremontowanych pomieszczeń wyposażonych w regały na książki, meble oraz czytelnię wyposażoną w komputery podłączone do Internetu. Rok 2006 był bardzo trudny dla biblioteki. W związku z oddaniem do użytku nowego lokalu, dużo czasu zajęło jego urządzanie. Cały księgozbiór biblioteczny, katalogi i sprzęt na czas remontu były spakowane w kartony i przewiezione do Szkoły Podstawowej w Karasiewie. Pod koniec stycznia 2006 r. księgozbiór ponownie wrócił na swoje miejsce, zakupiono nowe drewniane regały, nowe biurka pod komputery. Bibliotekarki miały wiele pracy. Trzeba było wyczyścić każda płytkę po remoncie, umyć okna, zawiesić firanki, ułożyć na nowo książki, wykonać nowe napisy i wszystkie inne prace z tym związane. Dopiero w lutym 2006 r. czytelnicy mogli ponownie korzystać z biblioteki. Zaczęły się wtedy grupowe odwiedziny szkół w bibliotece, lekcje biblioteczne i inne spotkania z mieszkańcami gminy. Wszyscy odwiedzali nowy lokal, niektórzy z ciekawości niektórzy z przywiązania do biblioteki.
Władze coraz częściej dyskutowały o likwidacji dwóch ośrodków zajmujących się krzewieniem kultury na terenie gminy Bakałarzewo. Wiązało się to głównie z finansowym utrzymaniem pracowników etatowych. Absurdem dla władzy gminnej było zatrudnianie dwóch dyrektorów, księgowych i większej liczby pracowników. Dlatego nowy wójt gminy Bakałarzewo –Adam Szymański- podjął decyzję w sprawie likwidacji Gminnego Ośrodka Kultury i utworzeniu jednego prężnie działającego organu Gminnej Biblioteki Publicznej w Bakałarzewie.
W 2007 r. Rada Gminy Bakałarzewo podjęła uchwałę w sprawie utworzenia samorządowej instytucji kultury – Gminnej Biblioteki Publicznej w Bakałarzewie. Biblioteka uzyskała osobowość prawną i rozpoczęła swoją działalność z chwilą wpisania do rejestru gminnych instytucji kultury. Wójt gminy Bakałarzewo na podstawie umowy użyczenia przekazał bibliotece budynek przy ul. Młyńskiej 11, z przeznaczeniem na siedzibę i prowadzenie działalności kulturalnej oraz przekazał kierownikowi biblioteki opiekę merytoryczną nad Filią Biblioteczną Stary Skazdub. Filia Biblioteczna w Starej Chmielówce została zlikwidowana a księgozbiór przekazany do Filii nr 2 w Suwałkach i Filii Bibliotecznej w Starym Skazdubie.
Rada Gminy Bakałarzewo podjęła również uchwałę w sprawie utworzenia i nadania statutu Gminnej Bibliotece Publicznej w Bakałarzewie, co w praktyce oznaczało wyłączenie biblioteki ze struktur Gminnego Ośrodka Kultury, samodzielność merytoryczną i organizacyjną. W związku z przekształceniem prawnym biblioteka zaczęła brać udział w Projekcie Promocji Czytelnictwa i uzyskuje dodatkowe fundusze z Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego na zakup nowości wydawniczych do biblioteki i filii. Opiekę merytoryczną nad działalnością biblioteki sprawuje Biblioteka Publiczna im. Marii Konopnickiej w Suwałkach. Kontrolę prac przeprowadzają również instruktorzy Wojewódzkiej Biblioteki im. Łukasza Górnickiego w Białymstoku.
Gminna Biblioteka Publiczna w Bakałarzewie w chwili obecnej jest nowoczesną, znaną i potrzebną mieszkańcom biblioteką, z dobrze wyposażonym lokalem w salę konferencyjną, pracownię komputerową ze sprzętem multimedialnym, z bogatym i właściwie dobranym księgozbiorem, zaspakajającym w pełni potrzeby czytelnicze.
Fot. 3. Budynek Gminnej Biblioteki Publicznej w Bakałarzewie po przebudowie w 2006 r. (dawny GOK). Ze zbiorów autora, 2013
Biblioteka nie świadczy usług drogą elektroniczną, gdyż nie posiada katalogu elektronicznego i własnych publikacji w formie elektronicznej. Informacje o zaleganiu z książkami wysyłane są drogą elektroniczną lub SMS-ową.
W 2013 r. została utworzona strona internetowa biblioteki oraz strona na portalu społecznościowym Facebook. Dzięki temu może dotrzeć z propozycjami kulturalnymi i bibliotecznymi do szerszego grona odbiorców, a nie tylko stałych czytelników i bywalców biblioteki. W 2014 r. nadano bibliotece logo stanowiące znak rozpoznawczy instytucji. Napis na owalnej tarczy oraz trzy elementy w środku: centralnie herb Bakałarzewa biały łabędź na czerwonym tle, po prawej stronie liść dębu - symbol siły, męstwa, dzielności i uporu z jakimi biblioteka wychodziła z cienia innych instytucji i rosła w siłę oraz książka jako symbol wiedzy, mądrości i niespisanej historii.
W piwnicy znajduje się wyremontowana sala gier i zabaw, wyposażona w piłkarzyki, stoły tenisowe oraz bilard. Zarówno czytelnia jak i sala gier i zabaw, w godzinach pracy są ogólnodostępne dla wszystkich mieszkańców gminy. Biblioteka posiada siłownię, wyposażoną w sprzęt sportowy, z której może korzystać młodzież, która ukończyła 18 lat, oraz pracownię komputerową wyposażoną w 5 komputerów stacjonarnych, 2 laptopy, ekran telewizyjny oraz sprzęt wielofunkcyjny. Dzięki współpracy z Fundacją Orange dostęp do łącza internetowego jest bezpłatny. Wykorzystanie Internetu przez odbiorców informacji elektronicznej jest duże. Większość stanowi młodzież oraz turyści, którzy przebywają na naszym terenie w sezonie letnim
Oferowane przez bibliotekę formy rozrywki cieszą się dużym zainteresowaniem wśród mieszkańców gminy, a w szczególności dzieci i młodzieży. Dogodne położenie biblioteki, funkcjonalność i dostępność, stan infrastruktury, estetyka wnętrza, komputeryzacja czytelni, doświadczenie pracowników związane z umiejętnością współpracy z lokalnymi partnerami - to silny potencjał biblioteki. Biblioteka cieszy się uznaniem i szacunkiem wśród społeczeństwa. placówka otwarta jest 6 dni w tygodniu (poniedziałek-sobota) w godz. od 8.00 do 18.00. Posiada dobrze zaopatrzony księgozbiór, skomputeryzowaną czytelnię z bezpłatnym dostępem do Internetu oraz możliwością ksero co umożliwia szybki i łatwy dostęp do zasobów wiedzy.
Źródło: Naumowicz R. "Zarys dziejów i działalnośc biblioteki publicznej na terenie gminy Bakałarzewo" (praca licencjacka na kierunku informacja naukowa i bibliotekoznawstwo, Uniwersytet Warszawski).
